Czy ucząc swoje dziecko języka angielskiego zastanawialiście się nad takimi aspektami jak nauka pojęć matematycznych w tym języku czy poznawanie kultury krajów anglosaskich? A co z nauką czytania? Czy różni się ona od nauki czytania w języku polskim?
Otóż tak. I to zdecydowanie!
Zapraszam Cię do pierwszego wpisu z serii „Przygotowanie do nauki czytania w j. angielskim”. To temat rzeka, bo oprócz informacji merytorycznych, chcę Wam opisać moją strategię na naukę czytania, którą przy małym dziecku będę oczywiście wprowadzać przez różne zabawy, aktywności czy czytanie.
Słowem wstępu.
Jeszcze w październiku, przed narodzinami Aleksandra miałam plan zwrócić większą uwagę na fonetykę w naszej dwujęzycznej codzienności. Czytanie wierszyków w języku angielskim, skupiających się wokół danego fonemu, powtarzanie zawierających konkretny fonem słów i zdań, piosenek oraz zwrotów. Wtedy myślałam o tym tylko pod kątem ćwiczenia prawidłowej wymowy – jej i mojej. Bo moja wciąż potrzebuje wiele treningu, w szczególności niektóre angielskie fonemy jak /θ/, który nie występuje w języku polskim.
Nie zdążyłam usiąść do tematu, a pojawił się Aleks i fonetyka zeszła na plan dalszy. Gdy ponownie do niej usiadłam, zaczęłam szukać materiałów, zauważyłam, że na angielskich stronach bardzo dużo w kontekście fonetyki mówi się przy nauce czytania. I to mi uświadomiło, że nauka czytania języka angielskiego będzie zupełnie inna od języka polskiego.
Nauka czytania w j. angielskim
W tym samym czasie Ela z bloga Mam to na końcu języka, napisała bardzo ciekawy artykuł wprowadzający w temat nauki czytania w j. ang. Odsyłam Was do niego, bo zwraca uwagę na kilka ważnych aspektów nauki czytania po angielsku. Podpowiada też jak przechodzić przez kolejne etapy nauki. Mnie natomiast zainteresowała kwestia wcześniejszego przygotowania dziecka do nauki czytania.
Jak się okazało, w j. angielskim mówimy o czymś takim jak metoda fonetyczna nauki angielskiego (jest też metoda Domana, czytania globalnego, ale to nie moja broszka). I w tej metodzie bardzo istotnym jest by dziecko dobrze zrozumiało fonetyczne aspekty języka, zanim zacznie w ogóle podejmować naukę czytania. Nauka czytania w języku angielskim jest bowiem trudniejsza niż w j. polskim. Dlaczego? Ponieważ mając tylko 26 liter, j. angielski posiada aż 44 fonemy (dźwięki)! Jedną literę możemy więc czytać w niektórych przypadkach na wiele sposobów. W języku polskim ta różnica jest znacznie mniejsza. W j. angielskim mamy też do czynienia z bardzo dużą ilością wyjątków w zakresie wymowy.
A jak to wszystko wytłumaczyć dziecku?
Uwrażliwiając go na fonetyczki „smaczki” języka angielskiego. I tu nam wchodzi pojęcie: phonological awareness.
Przygotowanie do nauki czytania w j. angielskim – elementy
Pre-reading skills
Phonological awareness to jedna z umiejętności, które dziecko powinno opanować, zanim w ogóle zacznie naukę czytania. Jakie są więc te umiejętności? Jak zacząć to przygotowanie dot nauki czytania?
- Pierwsza umiejętność to tzw. „print awareness”, czyli w wolnym tłumaczeniu – świadomość, znajomość druku. To zrozumienie przez dziecko czym w ogóle jest słowo pisane. Tego, że litery tworzą słowa, a te słowa coś znaczą. Że mają określone przesłanie – mogą oznaczać komendę, nazwę bądź opowiadać całą historię. To też świadomość tego, że w naszej kulturze czytamy od lewej do prawej strony i od góry do dołu, a również tego, że czytając książkę, czytamy strony jedna po drugiej.
- A gdy już dziecko będzie mieć tę znajomość druku, to widząc, że rodzic może czytać ekscytującą historię lub odczytać imię ulubionego bohatera z bajki czy książki, nabierze motywacji, by samemu móc to robić. Może trudno to nazwać umiejętnością, ale bez wątpienia – motywacja do nauki czytania ma ogromne znaczenie w procesie poznawania liter!
- Niezwykle ważnym w przygotowaniu do nauki czytania jest również ciągłe poszerzanie słownictwa dziecka. Dziecku łatwiej będzie odczytać znane mu słowa, niż te, których nie zna. Nad tym możemy pracować każdego dnia, w codziennych aktywnościach – czytając dużo książek, zadając pytania, zachęcając dziecko do opisywania otaczającej go rzeczywistości!
- Dziecko nie będzie w stanie nauczyć się czytać bez rozpoznawania poszczególnych liter, które oznaczają określone dźwięki. Bez znajomości liter, dziecko nie będzie mogło odczytać poszczególnych znaków i łączyć dźwięków w słowa. Dziecko musi też poznać różnice między literą wielką i małą i ich rolą w zdaniu.
- Ostatnią umiejętnością wartą uwagi jest wspomniane już phonologocial awareness. O tym piszę dalej.
Jednak zanim do phonological awareness przejdziemy, to warto jeszcze zaznaczyć, że nad wszystkimi tymi umiejętnościami możecie pracować z dzieckiem od najmłodszych lat. Przygotowanie do nauki czytania i opanowanie tych umiejętności to długa droga. Jednak jak już dziecko je nabędzie, to sama nauka czytania pójdzie (podobno!) zdecydowanie szybciej! Może nie niedługo, ale za kilka lat mam nadzieję, że się o tym przekonam! 😉
Phonological Awareness
Phonological awareness – w skrócie to umiejetność rozpoznawania i używania poszczególnych części języka mówionego – słów, sylab, dźwięków. To baza do nauki czytania w j. angielskim. Składają się na nią między innymi:
- Rozróżnianie słów – świadomość, że zdanie składana się z poszczególnych słów, a rozdziela je spacja.
- Rozróżnianie sylab – świadomość, że słowa dzielą się na sylaby oraz umiejętność dzielenia, liczenia i łączenia sylab.
- Dostrzeganie rymów i aliteracji – umiejętność znajdowania rymów w zdaniach oraz słów, rozpoczynających się na tę samą litery.
- Dostrzeganie tzw. onset (pierwszy dźwięk słowa) + rime (pozostała część słowa) w sylabach – umiejętność tworzenia rymów poprzez zmianę pierwszego dźwięku słowa. Np t-all / b-all / c-all / sm-all.
- Phonemic awareness – umiejetność rozpoznawania i posługiwania się poszczególnymi dźwiękami języka, tzw. fonemami – najmniejszymi cząsteczkami mowy.
Ten ostatni element, czyli umiejetność posługiwania się fonemami, ich odczytywania, jest nierozerwalnie związana z nauką czytania w języku angielskim. Pozwala bowiem dostrzec jak poszczególne litery reprezentują i odzwierciedlają określone dźwięki. I co niezwykle ważne właśnie w kontekście czytania – pozwalają odczytywać nowe, nieznane dla czytelnika wyrazy.
Takiej możliwości nie daje metoda Domana, czyli czytania globalnego, gdy jest stosowana w izolacji – właśnie bez elementów phonological awareness. Tylko przez znajomość poszczególnych dźwięków języka i ich reprezentacji w postaci liter czytelnik może odczytać nowe słowo.
Znaczenie phonemic awareness idealnie podsumowują te słowa:
„we read with our eyes, but the starting point for reading is speech” – Mark Seidenberg.
Badacze podkreślają, że jeżeli dzieci nie mają świadomości tego, jaką rolę pełnią dźwięki w słowie, będzie im trudniej nabyć umiejetność czytania.
Phonemic Awareness
To temat na oddzielny wpis i na pewno taki przygotuję, ale na ten moment wiedzcie, że phonemic awareness, to w kilku punktach:
- umiejętność dostrzegania jednego, konkretnego dźwięku w słowie
- umiejętność rozdzielania dźwięków od siebie (segmentation)
- umiejetność łączenia dźwięków (blending)
- manipulacja poszczególnymi dźwiękami (usuwanie, zamiana, dodawanie dźwięków): jakie słowo powstanie, gdy w słowie „cat” zamienimy dźwięk /k/ na /p/?
To tyle jeśli chodzi o ten merytoryczny wstęp. Moim zdaniem niezbędny do zrozumienia procesu nauki czytania i przygotowania do niego! Mi samo ułożenie sobie tych informacji zajęło wiele godzin, nie wspominając jak długi proces wprowadzania tego w życie przede mną! Mam nadzieję, że skorzystacie z tego.
Czego możecie się spodziewać w kolejnych wpisach?
- pomysłów na proste aktywności, które pomogą Wam uwrażliwić dzieci na obecność liter i dźwięków wokół nas, zainteresować je nimi,
- poleceń książkowych, które pomogą Wam ćwiczyć z dziećmi poszczególne aspekty phonological awareness (rymy, aliteracje),
- mojej strategii przygotowania do nauki czytania w zakresie phonemic awareness
- propozycje zabaw i aktywności, które pomogą Waszym dzieciom zapoznać się z angielską fonetyką, a co za tym idzie, pokonać kolejne stopnie w kierunku przygotowania do nauki czytania.
Jeżeli uważasz, że ten wpis jest ciekawy lub może się komuś przydać, przekaż go dalej! 🙂